Wsparcie w starcie – pierwszy biznes

Powyższy cel bank realizuje m.in. jako operator Programu „Pierwszy biznes – Wsparcie w starcie”, działając na zlecenie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS). Udzielaniem pożyczek oraz świadczeniem usług doradztwa i szkolenia zajmują się w ramach wspomnianego programu Pośrednicy Finansowi (PF, Pośrednicy), wybierani w drodze zamówienia publicznego do obsługi poszczególnych obszarów kraju.

Program, wprowadzony w 2013 r. przez ówczesne Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej , jest jednym z systemowych instrumentów wspierania osób młodych i bezrobotnych na rynku pracy. Jego celem jest rozwój przedsiębiorczości oraz tworzenie nowych miejsc pracy poprzez:

1. udzielanie pożyczek na podjęcie działalności gospodarczej, w kwocie nie wyższej niż 20–krotność przeciętnego wynagrodzenia, niezatrudnionym i niewykonującym innej pracy zarobkowej:
   1. studentom ostatniego roku studiów (pierwszego i drugiego stopnia, jednolitych studiów magisterskich),
   2. poszukującym pracy absolwentom – do 4 lat od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania tytułu zawodowego,
   3. bezrobotnym zarejestrowanym w urzędzie pracy,
   4. poszukującym pracy opiekunom osób z niepełnosprawnością,
   5. osobom planującym utworzenie żłobka lub klubu dziecięcego z miejscami integracyjnymi;
2. udzielanie pożyczek na utworzenie stanowiska pracy dla:
   1. bezrobotnego lub poszukującego pracy opiekuna osoby z niepełnosprawnością, w tym skierowanych przez powiatowy urząd pracy, o które mogą się ubiegać:
      • podmioty, którym udzielono pożyczki na podjęcie działalności gospodarczej,
      • niepubliczne przedszkola i szkoły,
      • osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, zamieszkujące lub mające siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
      • producenci rolni;
   2. bezrobotnego, poszukującego pracy absolwenta lub poszukującego pracy opiekuna osoby z niepełnosprawnością, w tym skierowanych przez powiatowy urząd pracy, o które mogą się ubiegać:
      • żłobki lub kluby dziecięce – na utworzenie stanowiska pracy związanego bezpośrednio ze sprawowaniem opieki nad dziećmi z niepełnosprawnością lub prowadzeniem dla nich zajęć,
      • podmioty świadczące usługi rehabilitacyjne – na utworzenie stanowiska pracy związanego bezpośrednio ze świadczeniem usług rehabilitacyjnych dla dzieci z niepełnosprawnością w miejscu zamieszkania, w tym usług mobilnych;
3. świadczenie doradztwa i szkoleń dla beneficjentów pożyczki na podjęcie działalności gospodarczej, w szczególności w zakresie:
   1. zakładania działalności gospodarczej,
   2. form opodatkowania działalności gospodarczej,
   3. prowadzenia księgowości,
   4. oraz dla ubiegających się o pożyczkę – z zasad aplikowania o wsparcie.

Z uwagi na preferencyjny charakter pożyczek, odnoszący się do poziomu ich oprocentowania, są one udzielane jako pomoc de minimis.

Początek wdrażania Programu miał miejsce w 2013 r. na terenie trzech województw – małopolskiego, mazowieckiego i świętokrzyskiego. Jego oferta w ramach pilotażu skierowana była do studentów oraz absolwentów. Udzielanie pożyczek zostało zakończone w IV kwartale 2016 r.

W 2014 r. rozpoczęto realizację II etapu Programu, w którym dostępność wsparcia została rozszerzona na obszar całego kraju. Ponadto, objął on także osoby bezrobotne.

Obecnie, w celu realizacji postanowień Ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (Dz.U. poz. 1860), oferta Programu została poszerzona o nowe grupy docelowe: opiekunów osób z niepełnosprawnościami, żłobki, kluby dziecięce oraz podmioty świadczące usługi rehabilitacyjne dla dzieci z niepełnosprawnością.

Umowa z MRPiPS nie określa terminu zakończenia realizacji Programu. W założeniach ma on charakter długofalowy. Planowane jest zasilanie Programu środkami z Funduszu Pracy do 2021 r. Ponadto, zgodnie z umową środki finansowe pochodzące ze spłaconych i zwróconych pożyczek wraz z odsetkami, a także przychody z tytułu inwestowania/oprocentowania środków, będą przeznaczane na udzielanie kolejnych pożyczek, świadczenie doradztwa i szkoleń na rzecz pożyczkobiorców, a także na finansowanie kosztów związanych z ich obsługą. Odnawialny charakter wsparcia sprawia, że środki publiczne ponownie trafią do obrotu, zapewniając źródło finansowania nowych miejsc pracy w dłuższej perspektywie czasowej.

Dotychczas na realizację Programu MRPiPS przekazało BGK łącznie ponad 401,2 mln zł (21,5 mln zł w ramach pilotażu i 379,7 mln zł w ramach II etapu). Docelowy budżet przeznaczony na realizację Programu w całej Polsce wynosi ok. 560 mln zł.

Badania przeprowadzane przez BGK wśród beneficjentów pokazują, że Program „Wsparcie w starcie” przyczynił się do rozwoju przedsiębiorczości, umożliwiając podjęcie działalności gospodarczej wielu osobom, które miały ograniczone możliwości pozyskania finansowania z innych źródeł i które bez tego wsparcia zrezygnowałyby z założenia firmy. Efekty realizacji Programu w 2018 r. pokazane są w poniższej tabeli.

Większość pożyczkobiorców stanowili bezrobotni (70%). Co istotne, bardzo duży odsetek beneficjentów, 55%, stanowiły osoby z wykształceniem wyższym. To więcej nie tylko niż wśród bezrobotnych ogółem (16%), ale nawet niż wśród pracujących (32%). Oznacza to, że „Wsparcie w starcie” trafiło przede wszystkim do osób, dla których prowadzenie własnej firmy było atrakcyjną ścieżką kariery, a nie tylko sposobem na uniknięcie bezrobocia. Potwierdzają to inne wyniki badania: jako główne motywacje do skorzystania z Programu pożyczkobiorcy wskazywali chęć realizacji własnego pomysłu (93%) i potrzebę niezależności (90%), zaś niemożność znalezienia pracy na etacie lub dostępne jedynie nieatrakcyjne oferty pracy były znacznie rzadziej wymieniane (odpowiednio 34% i 32%). Ponadto większość respondentów poprzednio była zatrudniona na etacie (64%), a duży odsetek pracował na umowę zlecenia lub o dzieło (40%). Można przypuszczać, że praca ta pomogła im w zdobyciu wiedzy i doświadczenia, które zapragnęli wykorzystać pracując na własny rachunek.

Uzupełnieniem Programu „Pierwszy biznes – Wsparcie w starcie” jest program EFS. Jego ostateczni odbiorcy różnią się w zależności od regionu, np. w województwie łódzkim jest on kierowany do osób powyżej 29. roku życia pozostających bez pracy, a więc bezrobotnych, poszukujących pracy lub biernych zawodowo, zamierzających rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej. Program realizowany jest przez BGK ze środków Regionalnych Programów Operacyjnych. W dyspozycji banku na ten cel pozostaje 318,9 mln zł i jest to całkowita kwota alokacji na projekty w ramach programu EFS. Środki te przeznaczane są na bardzo różne sektory gospodarki, co w pełni wpisuje się w kluczowe priorytety Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, a więc wzrost gospodarczy oparty o wiedzę i doskonałość (m.in. poprzez przyczynianie się do spadku poziomu bezrobocia), zrównoważony rozwój społeczno-terytorialny (poprzez wdrażanie Regionalnych Programów Operacyjnych) oraz skuteczne państwo, dbające m.in. o finansowanie projektów o zwiększonym poziomie ryzyka (przykładem jest wsparcie udzielane startupom, a nimi właśnie są ostateczni odbiorcy programu).

Działania BGK oraz Polskiej Fundacji Przedsiębiorczości skutkują ciągłym wprowadzaniem kapitału na rynek pracy. Średnia wartość udzielanej w 2018 r. mikropożyczki na rozpoczęcie działalności gospodarczej wyniosła ponad 60 tys. zł. Osoby stające się przedsiębiorcami inwestowały dodatkowo środki własne. Nowi przedsiębiorcy zakładali swoje biznesy w takich sektorach jak budownictwo, sprzedaż detaliczna, pośrednictwo w obrocie nieruchomościami, transport, fryzjerstwo. Inwestycje dotyczyły także pozaszkolnych form edukacji, np. prowadzenia szkół nauki jazdy. Najwięcej pożyczek było jednak związanych z uruchamianiem mobilnych placówek gastronomicznych, w zakupem tzw. foodtrucków. Różnorodne wykorzystanie środków unijnych przy udziale BGK, jako Menadżera Funduszu Funduszy, wspierało w 2018 r. wiele sfer życia gospodarczo-społecznego związanych z usługami, handlem, służbą zdrowia, kulturą, oświatą, sztuką czy ekologią.